Sosyal Girişimin Tanımı

‘Sosyal girişim’ kavramının kaynağı ve gelişimi

Avrupa’da üçüncü sektörün artan kabulü, mevcut zorlukları ele alan geleneksel olmayan girişimcilik dinamiklerine daha geniş ilgi ile birlikte, yeni “sosyal girişim” kavramının ortaya çıkmasına neden oldu.

Bir düzine yıl önce bu kavram nadiren tartışılırken, şimdi Atlantik’in her iki tarafında inanılmaz atılımlar yapıyor. ABD’de ilk olarak 1990’ların başında çok olumlu bir tepkiyle karşılaştı1. 1993 yılında Harvard Business School, dönemin kilometre taşlarından biri olan ‘Sosyal Girişim Girişimi’ni başlattı. O zamandan beri, Columbia, Stanford ve Yale dahil olmak üzere diğer büyük üniversiteler ve çeşitli vakıflar, sosyal girişimler veya sosyal girişimciler için eğitim ve destek programları kurdu.

Bununla birlikte, Amerika Birleşik Devletleri’nde sosyal girişim, öncelikle sosyal bir amaca hizmet eden pazar odaklı ekonomik faaliyetlere atıfta bulunan çok geniş ve genellikle oldukça belirsiz bir kavram olarak kalmaktadır.

Sosyal girişim daha sonra özel bağışlar ve devlet ve vakıf hibeleri talep etmeyi giderek zorlaştıran kar amacı gütmeyen kuruluşların finansman sorunlarına yenilikçi bir yanıt olarak görülüyor (Dees 1998).

İlgili kavram aynı zamanda belirli türdeki projelerin yenilikçi yanının yanı sıra aldıkları

finansal riskleri vurgulamak için de kullanılmaktadır (Young 2001). Bu son durumda, sosyal girişim kavramı, sosyal olarak faydalı faaliyetlerde bulunan kar amaçlı işletmelerden (kurumsal hayırseverlik) misyon destekleyici ticari faaliyetlerde bulunan kar amacı gütmeyen kuruluşlara kadar geniş bir organizasyon yelpazesini içerir (Kerlin 2005).

Avrupa’da, bu kavram ilk kez 1990’ların başında, üçüncü sektörün tam kalbinde, ilk İtalyan olan ve kooperatif hareketiyle yakından bağlantılı bir ivmenin ardından ortaya çıktı. Daha doğrusu, 1991’de İtalyan parlamentosu ‘sosyal kooperatifler’ için özel bir yasal biçim oluşturan bir yasayı kabul etti; ikincisi olağanüstü bir büyüme yaşamaya devam etti. Bu kooperatifler öncelikle kamu hizmetleri tarafından yetersiz şekilde karşılanan veya hiç karşılanmayan ihtiyaçlara cevap vermek için ortaya çıkmıştır (Borzaga ve Santuari 2001).

Girişimlerin ekonomik ve girişimsel boyutlarının yansıtılması için dört kriter ortaya konulmuştur:

a) Sürekli bir faaliyet, mal ve/veya hizmet üreten ve satan Sosyal girişimler, bazı geleneksel kar amacı gütmeyen kuruluşların aksine, normalde savunuculuk faaliyetlerine veya finansal akışların yeniden dağıtılmasına (örneğin hibe veren vakıfların yaptığı gibi) ana amaçları olarak sahip değildirler, faaliyette bulunurlar, ancak malların üretimine veya insanlara sürekli olarak hizmet sağlanmasına doğrudan katılırlar. Dolayısıyla üretken faaliyet, sosyal girişimlerin varlığının nedenini veya ana nedenlerinden birini temsil eder.

b) Yüksek düzeyde özerklik Sosyal girişimler, bir grup insan tarafından özerk bir proje temelinde oluşturulur ve bu kişiler tarafından yönetilir. Kamu sübvansiyonlarına bağlı olabilirler, ancak doğrudan veya dolaylı olarak kamu yetkilileri veya diğer kuruluşlar (federasyonlar, kar amacı güden özel firmalar, vb.) tarafından yönetilmezler. Kendi pozisyonlarını alma (“giriş”) ve faaliyetlerini sona erdirme (‘çıkış’) haklarına sahiptirler.

c) Önemli düzeyde bir ekonomik risk Bir sosyal girişim kuranlar, girişimin riskini tamamen veya kısmen üstlenirler. Çoğu kamu kurumundan farklı olarak, mali açıdan ayakta kalabilmeleri, üyelerinin ve çalışanlarının yeterli kaynakları güvence altına alma çabalarına bağlıdır.

d) Çoğu geleneksel kar amacı gütmeyen kuruluş durumunda olduğu gibi asgari ücretli çalışma, sosyal girişimler parasal ve parasal olmayan kaynakları, gönüllü ve ücretli işçileri birleştirebilir. Ancak sosyal girişimlerde gerçekleştirilen faaliyet, asgari düzeyde ücretli çalışmayı gerektirir.

Sosyal girişim kavramı co-operatives ve kar amacı gütmeyen kurumlar arasında köprü oluşturur.

Kar amaçlı kamusal veya özel olmayan kurumlar ve girişimleri tanımlamak için pek çok kavram kullanılmıştır.

Teorik olarak, sosyal girişim kavramı, üçüncü sektörün farklı bileşenleri arasında köprüler kurmak için bir araç olarak da görülebilir. Nitekim, üçüncü sektörü kavrarken, iki gerilim kaynağının tekrarladığı ve bazen üstesinden gelinmesi zor görünmektedir.

Bir gerilim kaynağı, (çoğu kooperatifin yaptığı gibi) tüm çıktılarını piyasada satışa sunan işletmeler ile faaliyetleri genellikle zayıf bir ekonomik karaktere sahip olduğu kabul edilen (gençlik hareketi faaliyetleri gibi) ve kaynakları tamamen ‘piyasa dışı’ (hibeler, sübvansiyonlar vb.) ve hatta parasal olmayan (gönüllülük) kurumlar arasında ortaya çıkar. İkinci bir gerilim, daha geniş bir topluluğa hizmet ederek üyelerine hizmet vermeyi amaçlayan karşılıklı çıkar kuruluşları (kooperatifler, ortak topluluklar ve çok sayıda dernekler) arasında (yoksulluk ve dışlanmayla mücadele eden kuruluşlar veya sosyal yardıma dahil olanlar, kalkınma işbirliği oluşturan, çevrenin korunmasına yönelik olanlar ) ortaya çıkar.

‘Sosyal Girişim’ terimi, iş ve girişimcilikte önemli bir yeni hareketi tanımlamanın bir yolu olarak hızla ivme kazandı.

Sosyal girişim, temel varlık nedeni sosyal hedefleri geliştirmek ve ortak yarara hizmet etmek olan, amaca yönelik bir iştir.